Оңтүстік Қазақстан медициналық академиясы Parkinson ауруының генетикасы жөніндегі GP2 жобасының дүние жүзілік кездесуіне өз үлесін ұсынды

Гонолулу, Гавайи — 2025 жыл, қазан

2025 жылдың 3-тен 4 қазан аралығында Гонолулуу (Гавайи, АҚШ) қаласында Global Parkinson’s Genetics Program (GP2) — ғалымдар, клиницистер мен зерттеушілерді әлемнің 70-тен астам елінен біріктіретін ең ірі халықаралық платформа — жыл сайынғы кездесуі өтті. Форумның басты тақырыптары — Паркинсон ауруының жаһандық генетикалық зерттеулері, функционалдық геномика дамуы және ғылымда жеткіліксіз қамтылған елдердің қатысуын кеңейту мәселелері еді.
Заседаниялар барысында моногенді формалары, продромалық саты, экологиялық факторлар, сондай-ақ оқыту және зерттеу бағдарламаларын дамытуға қатысты жаңа нәтижелер ұсынылды. Биыл назар Орталық Азия мен Транс¬кавказ аймақтарының қатысуын кеңейтуге аударылды — нейродегенеративті аурулардың генетикалық әртүрлілігі бойынша зерттеулер әлі ғана қалыптасып келеді, бірақ әлдеқашан жоғары ғылыми әлеует көрсетуде. Бұл зерттеулер GP2 шеңберінде ОҚМА неврология кафедрасының доценті PhD Қайыржанов Р. Б. басшылығымен жүзеге асырылып жатқан «Central Asia & Transcaucasia Disease Diversity Project» аймақтық жобасы аясында жүргізілуде.
Орталық Азия елдерінде, соның ішінде Қазақстан Республикасында, GP2 халықаралық бастамалары аясында зерттеу орталықтарының желісі белсенді түрде құрылуда. Қазақстан өкілдері жергілікті генетикалық скрининг, жас зерттеушілерді даярлау және нейрогенетикада телемедициналық шешімдерді енгізу мәселелерін талқылауға қатысты. ЮКМА неврология кафедрасы белсенді қатысты.
Есеп беру кезеңіндегі негізгі жетістіктерге мыналар жатады:
• Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Әзірбайжан, Грузия және Армения ғалымдары мен клиницистерді біріктіретін зерттеу желісінің құрылуы.
• Паркинсон ауруы мен басқа нейродегенеративті аурулар бойынша клиникалық және генетикалық деректер жинау үшін өңірлік биобанктің және стандартталған хаттамалардың қалыптасуы.
• Жас зерттеушілерді оқыту және генетикалық деректерді талдау, биоинформатика және клиникалық фенотиптеуге арналған тренингтер серияларын өткізу.
• Орталық Азия мен Транс¬кавказ халықтарының этногенетикалық әртүрлілігіне пилоттық зерттеулер жүргізу, олардың нәтижелері ерекше генетикалық кластерлерді және нейродегенерацияны зерттеуге жаңа потенциалды мақсаттарды көрсетеді.
• Халықаралық ынтымақтастықты дамыту — Лондон университет колледжі (UCL), Оксфорд университетімен белсенді қарым-қатынас, сондай-ақ GP2 қатысушы Оңтүстік Америка мен Африка ғылыми орталықтарымен ынтымақтастық. Қазақстан өңірлік бағдарламаның маңызды серіктесіне айналды. Қазақ ғалымдары GP2 ның тренингтері мен хакатондарына белсенді қатысады, сондай-ақ шалғай өңірлерде қозғалыс бұзылуларын диагностикалау мен мониторингілеуге арналған телемедициналық шешімдерді әзірлейді.
«Қазақстан мен біздің Орталық Азиядағы серіктестеріміздің қатысуы — тек ғылыми ғана емес, сонымен қатар жаһандық ғылымға гуманитарлық үлес», — деді д-р Рауан Багданович. «Біз ерекше бір платформаны құрамыз, ол әлемге біздің өңірдің дауысын жеткізеді және оның деректерін нейродегенеративті ауруларды зерттеудің жаһандық жобаларына қосады».
Профессор Н. А. Жаркинбекова Қазақстанның жаһандық ғылыми консорциумдарға қосылуының маңыздылығын атап өтті: Қазақстанның GP2 ға қатысуы біздің өңірде ғылыми зерттеу, кадр дайындау және нейродегенеративті ауруларды ерте диагностикалау үшін жаңа мүмкіндіктер ашады: «біз Ортaлық Азия мен әлемнің нейрогенетика орталықтары арасында көпір жасап жатырмыз».
ОҚМА неврология кафедрасы осы жоба аясында Паркинсон ауруымен ауыратын науқастардың ұлттық дерекқорын құрды және клиникалық әрі генетикалық зерттеулер жүргізу үшін инфрақұрылымды қалыптастырды. Нәтижелер сол кездесуде сәтті баяндалды.